مراحل ارزیابی ایزو 9001 توسط یک سازمان گواهیدهنده
اخذ گواهینامه ایزو 9001 یک فرآیند چند مرحلهای است که شامل ارزیابی توسط یک سازمان گواهیدهنده نیز میشود. مراحل ارزیابی ایزو 9001 توسط یک سازمان گواهیدهنده به شرح زیر است:
- برنامهریزی: در مرحله اول، سازمان گواهیدهنده با سازمان مورد ارزیابی تماس میگیرد و اطلاعات اولیه را جمعآوری میکند. این اطلاعات شامل اندازه سازمان، نوع فعالیتهای آن و الزامات خاص آن است.
- ممیزی اولیه: در مرحله دوم، بازرسان سازمان گواهیدهنده یک ممیزی اولیه از سازمان انجام میدهند. این ممیزی به ممیزان کمک میکند تا درک بهتری از سیستم مدیریت کیفیت سازمان و نحوه عملکرد آن داشته باشند.
- ممیزی اصلی: مرحله اصلی ارزیابی، ممیزی اصلی است. در این مرحله، ممیزان سازمان گواهیدهنده یک ارزیابی کامل از سیستم مدیریت کیفیت سازمان انجام میدهند. ممیزان بر اساس الزامات استاندارد ایزو 9001، عملکرد سیستم مدیریت کیفیت سازمان را ارزیابی میکنند.
- گزارش ممیزی: پس از اتمام ممیزی ، ممیزان سازمان گواهیدهنده یک گزارش ممیزی تهیه میکنند. این گزارش شامل یافتههای ممیزان و توصیههای آنها برای بهبود سیستم مدیریت کیفیت سازمان است.
- جلسه اختتامیه و بازخورد: در مرحله بعدی، سازمان مورد ارزیابی با بازرسان سازمان گواهیدهنده یک جلسه بازخورد برگزار میکند. در این جلسه، سازمان فرصت دارد تا با بازرسان در مورد یافتههای ارزیابی و توصیههای آنها بحث کند.
- اخذ گواهینامه: اگر سازمان مورد ارزیابی ارزیابی را با موفقیت پشت سر بگذارد، گواهینامه ایزو 9001 را دریافت خواهد کرد. گواهینامه ایزو 9001 معمولاً برای سه سال معتبر است. برای حفظ اعتبار گواهینامه خود، باید هر سه سال یکبار توسط سازمان بازرسی کننده مورد ارزیابی مجدد قرار بگیرید.
الف: اهمیت ممیزی ایزو 9001
ممیزی ایزو 9001 برای سازمانها از اهمیت زیادی برخوردار است. این فرآیند میتواند به سازمانها کمک کند تا:
- بهبود کیفیت محصولات و خدمات خود
- افزایش رضایت مشتری
- کاهش هزینهها
- بهبود بهرهوری
- افزایش اعتبار و شهرت
انواع ممیزی ایزو 9001
ممیزی ایزو 9001 میتواند به دو نوع داخلی و خارجی تقسیم شود:
- ممیزی داخلی: ممیزی داخلی توسط کارکنان سازمان انجام میشود. هدف از ممیزی داخلی شناسایی و رفع هرگونه عدم انطباق در سیستم مدیریت کیفیت سازمان است. ممیزی داخلی باید به طور منظم انجام شود تا اطمینان حاصل شود که سیستم مدیریت کیفیت سازمان در حال کار موثر است.
- ممیزی خارجی: ممیزی خارجی توسط یک سازمان صدور گواهینامه معتبر انجام میشود. هدف از ممیزی خارجی ارزیابی انطباق سیستم مدیریت کیفیت سازمان با الزامات استاندارد ایزو 9001 است. ممیزی خارجی معمولاً هر سه سال یک بار انجام میشود.
مراحل ممیزی ایزو 9001
ممیزی ایزو 9001 معمولاً شامل مراحل زیر است:
- برنامهریزی: ممیزان بر اساس الزامات استاندارد ایزو 9001 و اطلاعات ارائه شده توسط سازمان، یک برنامه ممیزی را تهیه میکنند. این برنامه شامل اهداف، دامنه، منابع و جدول زمانی ممیزی است. مثال: فرض کنید یک سازمان تولیدی قصد دارد سیستم مدیریت کیفیت خود را برای تولید محصولات با کیفیت بالا بهبود بخشد. این سازمان میتواند از ممیزی ایزو 9001 برای شناسایی و رفع هرگونه عدم انطباق در سیستم مدیریت کیفیت خود استفاده کند.
- جمعآوری شواهد: ممیزان شواهدی را جمعآوری میکنند که نشان میدهد سیستم مدیریت کیفیت سازمان با الزامات استاندارد ایزو 9001 مطابقت دارد. این شواهد میتواند شامل مستندات، مصاحبهها، مشاهده فعالیتها و بررسی نتایج باشد. مثال:ممیزان میتوانند مستندات سیستم مدیریت کیفیت سازمان، مصاحبه با کارکنان سازمان، مشاهده فرآیندهای تولید و بررسی نتایج محصولات را به عنوان شواهد جمعآوری کنند.
- تجزیه و تحلیل شواهد: ممیزان شواهد جمعآوری شده را تجزیه و تحلیل میکنند تا تعیین کنند آیا سازمان با الزامات استاندارد ایزو 9001 مطابقت دارد یا خیر. مثال:ممیزان میتوانند با بررسی مستندات سیستم مدیریت کیفیت سازمان، اطمینان حاصل کنند که این مستندات شامل سیاستها، اهداف، فرآیندها و روشهای لازم برای یک سیستم مدیریت کیفیت موثر هستند.
- گزارش ممیزی: ممیزان یک گزارش ممیزی تهیه میکنند که شامل خلاصهای از یافتههای ممیزی است. این گزارش به سازمان ارائه میشود تا اقدامات اصلاحی لازم را انجام دهد. مثال: اگر ممیزان در حین ممیزی عدم انطباقهایی را در سیستم مدیریت کیفیت سازمان شناسایی کنند، این عدم انطباقها را در گزارش ممیزی ذکر میکنند. سازمان باید اقدامات اصلاحی را برای رفع این عدم انطباقها انجام دهد و نتایج اقدامات اصلاحی را به ممیزان گزارش دهد.
- اقدامات اصلاحی: سازمان اقدامات اصلاحی را برای رفع هرگونه عدم انطباق شناسایی شده در گزارش ممیزی انجام میدهد. این اقدامات باید در اسرع وقت انجام شوند و نتایج آنها باید به ممیزان گزارش شود. مثال: اگر سازمانی در حین ممیزی ایزو 9001 مشخص شود که مستندات سیستم مدیریت کیفیت آن کامل نیست، این سازمان باید مستندات لازم را تهیه و به روزرسانی کند.
نتیجه ممیزی ایزو 9001
در صورت انطباق سیستم مدیریت کیفیت سازمان با الزامات استاندارد ایزو 9001، سازمان موفق به اخذ ایزو می شود. گواهینامه ایزو 9001 نشاندهنده این است که سیستم مدیریت کیفیت سازمان مطابق با الزامات استاندارد ایزو 9001 است.
مزایای ممیزی ایزو 9001
ممیزی ایزو 9001 مزایای متعددی برای سازمانها دارد، از جمله:
- بهبود کیفیت محصولات و خدمات: ممیزی ایزو 9001 میتواند به سازمانها کمک کند تا محصولات و خدمات خود را با نیازهای مشتریان مطابقت دهند. این امر میتواند منجر به بهبود کیفیت محصولات و خدمات و افزایش رضایت مشتری شود.
- افزایش رضایت مشتری: رضایت مشتری یکی از مهمترین عوامل موفقیت یک سازمان است. ممیزی ایزو 9001
ب: شرایط احراز ممیزی ایزو 9001
شرایط احراز ممیزی ایزو 9001 توسط سازمانهای صدور گواهینامه تعیین میشود. این شرایط معمولاً شامل موارد زیر است:
- تحصیلات و تجربه: ممیزیهای ایزو 9001 باید دارای تحصیلات و تجربه کافی در زمینه مدیریت کیفیت باشند.
- آموزش: ممیزیهای ایزو 9001 باید در مورد الزامات استاندارد ایزو 9001 آموزش دیده باشند.
- تجربه ممیزی: ممیزیهای ایزو 9001 باید تجربه ممیزی سیستمهای مدیریت کیفیت را داشته باشند.
- شرایط احراز ممیزی ایزو 9001 توسط سازمانهای صدور گواهینامه معتبر
در اینجا برخی از شرایط احراز ممیزی ایزو 9001 توسط سازمانهای صدور گواهینامه معتبر آورده شده است:
سازمان بینالمللی استانداردسازی(ISO) : سازمان بینالمللی استانداردسازی (ISO) شرایط زیر را برای ممیزیهای ایزو 9001 تعیین کرده است:
حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی در زمینه مدیریت، مهندسی یا زمینههای مرتبط
حداقل پنج سال تجربه کاری در زمینه مدیریت کیفیت
حداقل 150 ساعت آموزش در مورد الزامات استاندارد ایزو 9001
انجمن بینالمللی مدیریت کیفیت(IIQM) : انجمن بینالمللی مدیریت کیفیت (IIQM) شرایط زیر را برای ممیزیهای ایزو 9001 تعیین کرده است:
حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی در زمینه مدیریت، مهندسی یا زمینههای مرتبط
حداقل سه سال تجربه کاری در زمینه مدیریت کیفیت
حداقل 120 ساعت آموزش در مورد الزامات استاندارد ایزو 9001
انجمن مدیریت کیفیت آمریکا(ASQ) : انجمن مدیریت کیفیت آمریکا (ASQ) شرایط زیر را برای ممیزیهای ایزو 9001 تعیین کرده است:
حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی در زمینه مدیریت، مهندسی یا زمینههای مرتبط
حداقل دو سال تجربه کاری در زمینه مدیریت کیفیت
حداقل 100 ساعت آموزش در مورد الزامات استاندارد ایزو 9001
مزایای احراز شرایط ممیزی ایزو 9001
احراز شرایط ممیزی ایزو 9001 مزایای متعددی برای افراد دارد، از جمله:
- افزایش فرصتهای شغلی: ممیزیهای ایزو 9001 به دلیل تقاضای بالای سازمانها برای ممیزی سیستمهای مدیریت کیفیت، فرصتهای شغلی زیادی دارند.
- افزایش درآمد: ممیزیهای ایزو 9001 درآمد خوبی دارند.
- افزایش دانش و مهارت: ممیزی ایزو 9001 به افراد کمک میکند تا دانش و مهارت خود را در زمینه مدیریت کیفیت افزایش دهند.
نحوه احراز شرایط ممیزی ایزو 9001
افراد متقاضی احراز شرایط ممیزی ایزو 9001 باید مدارک تحصیلی و تجربه خود را به سازمان صدور گواهینامه ارائه دهند. همچنین باید در آزمونهای کتبی و عملی که توسط سازمان صدور گواهینامه برگزار میشود، شرکت کنند.
ج: عوامل موثر بر اثربخشی ممیزی ایزو 9001
علاوه بر عواملی که در پاسخ قبلی ذکر شد، عوامل دیگری نیز بر اثربخشی ممیزی ایزو 9001 موثر هستند، از جمله:
- مدیریت مشارکتکننده: مدیریت ارشد سازمان باید در فرآیند ممیزی مشارکت داشته باشد. این مشارکت میتواند به سازمان کمک کند تا از ممیزی به عنوان فرصتی برای بهبود استفاده کند.
- فرهنگ سازمانی: فرهنگ سازمانی باید بر بهبود مستمر و یادگیری سازمانی تأکید داشته باشد. این امر میتواند به سازمان کمک کند تا از نتایج ممیزی برای بهبود سیستم مدیریت کیفیت خود استفاده کند.
- ابزارها و منابع مناسب: سازمان باید ابزارها و منابع مناسب را برای انجام ممیزی ایزو 9001 فراهم کند. این ابزارها و منابع میتوانند به ممیزیها کمک کنند تا ممیزی را به طور موثرتر انجام دهند.
مزایای افزایش اثربخشی ممیزی ایزو 9001
افزایش اثربخشی ممیزی ایزو 9001 میتواند مزایای متعددی برای سازمانها داشته باشد، از جمله:
- بهبود کیفیت محصولات و خدمات: افزایش اثربخشی ممیزی ایزو 9001 میتواند به سازمانها کمک کند تا محصولات و خدمات خود را با نیازهای مشتریان مطابقت دهند. این امر میتواند منجر به بهبود کیفیت محصولات و خدمات و افزایش رضایت مشتری شود.
- افزایش رضایت مشتری: رضایت مشتری یکی از مهمترین عوامل موفقیت یک سازمان است. افزایش اثربخشی ممیزی ایزو 9001 میتواند به سازمانها کمک کند تا رضایت مشتری را بهبود بخشند.
- کاهش هزینهها: افزایش اثربخشی ممیزی ایزو 9001 میتواند به سازمانها کمک کند تا هزینههای خود را کاهش دهند. این امر میتواند ناشی از کاهش ضایعات، افزایش بهرهوری و بهبود عملکرد تجاری باشد.
- افزایش اعتبار و شهرت: داشتن گواهینامه ایزو 9001 نشاندهنده این است که سیستم مدیریت کیفیت سازمان مطابق با الزامات استاندارد ایزو 9001 است. افزایش اثربخشی ممیزی ایزو 9001 میتواند به سازمانها کمک کند تا اعتبار و شهرت خود را افزایش دهند.
راهکارهای افزایش اثربخشی ممیزی ایزو 9001
علاوه بر راهکارهایی که در پاسخ قبلی ذکر شد، سازمانها میتوانند با انجام اقدامات زیر، اثربخشی ممیزی ایزو 9001 را افزایش دهند:
- برنامهریزی دقیق:سازمانها باید قبل از انجام ممیزی، برنامهریزی دقیقی انجام دهند. این برنامهریزی باید شامل اهداف، دامنه، منابع و جدول زمانی ممیزی باشد.
- آموزش کارکنان:سازمانها باید کارکنان خود را در مورد الزامات استاندارد ایزو 9001 و نحوه عملکرد سیستم مدیریت کیفیت آموزش دهند. این آموزش میتواند به کارکنان کمک کند تا در ممیزی مشارکت فعال داشته باشند و نتایج ممیزی را درک کنند.
- تحلیل دادهها:ممیزیها باید دادههای جمعآوری شده را به طور کامل و دقیق تحلیل کنند. این تحلیل میتواند به ممیزیها کمک کند تا عدم انطباقهای موجود در سیستم مدیریت کیفیت را شناسایی کنند.
- گزارشدهی موثر:ممیزیها باید گزارشهای موثری از نتایج ممیزی تهیه کنند. این گزارشها باید شامل خلاصهای از یافتههای ممیزی، توصیههای بهبود و اقدامات اصلاحی باشد.
د: دلایل شکست ممیزی ایزو 9001
شکست ممیزی ایزو 9001 زمانی رخ میدهد که سازمان نتواند نشان دهد که سیستم مدیریت کیفیت آن مطابق با الزامات استاندارد ایزو 9001 است. شکست ممیزی ایزو 9001 میتواند دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله:
- عدم تعهد مدیریت:تعهد مدیریت ارشد سازمان در سطح بالایی برای پیادهسازی و حفظ سیستم مدیریت کیفیت ضروری است. اگر مدیریت از اهمیت ایزو 9001 برای سازمان آگاه نباشد یا از پیادهسازی آن حمایت نکند، احتمال شکست ممیزی افزایش مییابد.
- عدم آموزش کارکنان:کارکنان سازمان باید در مورد الزامات استاندارد ایزو 9001 و نحوه عملکرد سیستم مدیریت کیفیت آموزش ببینند. اگر کارکنان آموزش کافی نبینند، احتمال عدم انطباقهای موجود در سیستم مدیریت کیفیت افزایش مییابد.
- عدم مستندسازی:سازمان باید سیستم مدیریت کیفیت خود را مستند کند. این مستندات باید شامل سیاستها، اهداف، فرآیندها، روشها و سوابق مربوط به سیستم مدیریت کیفیت باشد. اگر مستندات سیستم مدیریت کیفیت کامل یا دقیق نباشد، احتمال شکست ممیزی افزایش مییابد.
- عدم ارزیابی و بهبود مستمر: سازمان باید سیستم مدیریت کیفیت خود را به طور منظم ارزیابی و بهبود بخشد. این ارزیابی باید شامل جمعآوری دادهها، تجزیهوتحلیل دادهها و شناسایی فرصتهای بهبود باشد. اگر سازمان به طور منظم سیستم مدیریت کیفیت خود را ارزیابی و بهبود نبخشد، احتمال از دست دادن اعتبار گواهینامه ایزو 9001 افزایش مییابد.
راهکارهای جلوگیری از شکست ممیزی ایزو 9001
سازمانها میتوانند با انجام اقدامات زیر، از شکست ممیزی ایزو 9001 جلوگیری کنند:
- تعهد مدیریت: مدیریت ارشد سازمان باید از اهمیت ایزو 9001 برای سازمان آگاه باشد و از پیادهسازی آن حمایت کند.
- آموزش کارکنان: سازمان باید کارکنان خود را در مورد الزامات استاندارد ایزو 9001 و نحوه عملکرد سیستم مدیریت کیفیت آموزش دهد.
- مستندسازی: سازمان باید سیستم مدیریت کیفیت خود را مستند کند. این مستندات باید کامل و دقیق باشند.
- ارزیابی و بهبود مستمر: سازمان باید سیستم مدیریت کیفیت خود را به طور منظم ارزیابی و بهبود بخشد.
و : ممیزی ایزو 9001 توسط CB
فرآیند ممیزی ایزو 9001 معمولاً توسط یک سازمان صدور گواهینامه معتبر همانند BRSM انجام میشود.
CB یا Certification Body به معنای سازمان صدور گواهینامه است. CB ها سازمانهایی هستند که صلاحیت صدور گواهینامه ایزو 9001 را دارند. سازمان صدور گواهینامه معتبر همانند BRSM معمولاً توسط سازمانهای بینالمللی مانند ILAC یا IAF مورد تایید قرار میگیرند.
ممیزی ایزو 9001 توسط CB شامل مراحل زیر است:
- برنامهریزی: CB بر اساس الزامات استانداردهای ایزو 19011، ایزو 9001 و اطلاعات ارائه شده توسط سازمان، یک برنامه ممیزی را تهیه میکند. این برنامه شامل اهداف، دامنه، منابع و جدول زمانی ممیزی است.
- جمعآوری شواهد: CB شواهدی را جمعآوری میکند که نشان میدهد سیستم مدیریت کیفیت سازمان با الزامات استاندارد ایزو 9001 مطابقت دارد. این شواهد میتواند شامل مستندات، مصاحبهها، مشاهده فعالیتها و بررسی نتایج باشد.
- تجزیه و تحلیل شواهد: CB شواهد جمعآوری شده را تجزیه و تحلیل میکند تا تعیین کند آیا سازمان با الزامات استاندارد ایزو 9001 مطابقت دارد یا خیر.
- گزارش ممیزی: CB یک گزارش ممیزی تهیه میکند که شامل خلاصهای از یافتههای ممیزی، توصیههای بهبود و اقدامات اصلاحی است.
- اقدامات اصلاحی: سازمان اقدامات اصلاحی را برای رفع هرگونه عدم انطباق شناسایی شده در گزارش ممیزی انجام میدهد.
- ممیزی مجدد: CB در صورت لزوم، یک ممیزی مجدد انجام میدهد تا اطمینان حاصل کند که سازمان اقدامات اصلاحی را به طور موثر انجام داده است.
مزایا ممیزی ایزو 9001 توسط CB
ممیزی ایزو 9001 توسط CB مزایای متعددی برای سازمانها دارد، از جمله:
- افزایش اطمینان از کیفیت محصولات و خدمات: ممیزی ایزو 9001 توسط CB میتواند به سازمانها کمک کند تا اطمینان حاصل کنند که محصولات و خدمات آنها با نیازهای مشتریان مطابقت دارند. این امر میتواند منجر به بهبود کیفیت محصولات و خدمات و افزایش رضایت مشتری شود.
- افزایش اعتبار و شهرت: داشتن گواهینامه ایزو 9001 از سوی یک CB معتبر نشاندهنده این است که سیستم مدیریت کیفیت سازمان مطابق با الزامات استاندارد ایزو 9001 است. این امر میتواند به سازمانها کمک کند تا اعتبار و شهرت خود را افزایش دهند.
- کاهش ریسکها: ممیزی ایزو 9001 توسط CB میتواند به سازمانها کمک کند تا ریسکهای مرتبط با کسبوکار خود را کاهش دهند. این امر میتواند ناشی از کاهش ضایعات، افزایش بهرهوری و بهبود عملکرد تجاری باشد.
ه: هزینه ممیزی ایزو 9001 توسط CB
هزینه ممیزی ایزو 9001 به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- حجم فعالیتهای سازمان: حجم فعالیتهای سازمان یکی از مهمترین عواملی است که بر هزینه ممیزی ایزو 9001 تأثیر میگذارد. سازمانهای بزرگتر معمولاً هزینه بیشتری را برای ممیزی ایزو 9001 پرداخت میکنند.
- دامنه سیستم مدیریت کیفیت: دامنه سیستم مدیریت کیفیت نیز بر هزینه ممیزی ایزو 9001 تأثیر میگذارد. سازمانهایی که دامنه سیستم مدیریت کیفیت گستردهتری دارند، معمولاً هزینه بیشتری را برای ممیزی ایزو 9001 پرداخت میکنند.
- نوع و تعداد CBها: نوع و تعداد CBها نیز بر هزینه ممیزی ایزو 9001 تأثیر میگذارد. CBهای معتبر معمولاً هزینه بیشتری را برای ممیزی ایزو 9001 دریافت میکنند.
در ایران، هزینه ممیزی ایزو 9001 توسط شرکت های صدور گواهینامه معتبر معمولاً بین 15 میلیون تومان تا 250 میلیون تومان در سال 1402 متغیر است. سازمانهای کوچکتر معمولاً هزینهای بین 15 تا 20 میلیون تومان برای ممیزی ایزو 9001 پرداخت میکنند. سازمانهای بزرگتر معمولاً هزینهای بین 20 تا 250 میلیون تومان برای ممیزی ایزو 9001 پرداخت میکنند.
عوامل موثر بر هزینه ممیزی ایزو 9001
علاوه بر عوامل ذکر شده در بالا، عوامل دیگری نیز میتوانند بر هزینه ممیزی ایزو 9001 تأثیر بگذارند، از جمله:
- موقعیت جغرافیایی سازمان: موقعیت جغرافیایی سازمان نیز بر هزینه ممیزی ایزو 9001 تأثیر میگذارد. سازمانهایی که در مناطق دورافتاده قرار دارند، معمولاً هزینه بیشتری را برای ممیزی ایزو 9001 پرداخت میکنند.
- تاریخ ممیزی: تاریخ ممیزی نیز بر هزینه ممیزی ایزو 9001 تأثیر میگذارد. سازمانهایی که در زمانهای شلوغ سال مانند تعطیلات ممیزی ایزو 9001 را انجام میدهند، معمولاً هزینه بیشتری را پرداخت میکنند.
راهکارهای کاهش هزینه ممیزی ایزو 9001
سازمانها میتوانند با انجام اقدامات زیر، هزینه ممیزی ایزو 9001 را کاهش دهند:
- اصلاح سیستم مدیریت کیفیت: سازمانها میتوانند با اصلاح سیستم مدیریت کیفیت خود، آن را سادهتر و کارآمدتر کنند. این امر میتواند منجر به کاهش زمان و هزینه ممیزی ایزو 9001 شود.
- انتخاب CB مناسب: سازمانها میتوانند با انتخاب CB مناسب، هزینه ممیزی ایزو 9001 را کاهش دهند. شرکت صدور گواهینامه ایزو معتبر معمولاً هزینه بیشتری را برای ممیزی ایزو 9001 دریافت میکند اما خروجی مناسب تری در اختیار سازمان گواهی شونده قرار می دهد.
- انجام ممیزی داخلی: سازمانها میتوانند با انجام ممیزی داخلی، هزینه ممیزی ایزو 9001 را کاهش دهند. ممیزی داخلی میتواند به سازمانها کمک کند تا مشکلات سیستم مدیریت کیفیت خود را شناسایی و برطرف کنند و سازمان از ممیزی های پیگیرانه و مجدد رهایی یابد.
سازمانها میتوانند با مراجعه به وبسایت CBهای مختلف، از هزینه ممیزی ایزو 9001 مطلع شوند.